Bezint eer ge begint.
door Joki Harms
Een bekende uitspraak waar veel waars in zit. Eerst (even) nadenken voordat je handelt. Deze zegswijze gaat uit van de vooronderstelling dat nadenken bijdraagt aan goed handelen of een goed resultaat. En dat zal vaak het geval zijn.
Aan de andere kant zit er ook een risico in. Te lang nadenken kan leiden tot tegenop zien, tot uitstel en misschien wel tot vergeten… Dat levert over het algemeen geen fijne gevoelens op.
Bovendien, gewoon beginnen zonder nadenken kent ook voordelen, levert spontaniteit op, geeft energie, en brengt je onverwachte dingen, onverwachte inzichten wellicht. En als je iets tegenkomt dat je niet verwacht of bedacht had, dan ontwikkel je creativiteit, relativerings- en oplossingsvermogen.
Als ik nadenk over mijn eigen creatieve processen, het maken van een opdracht bijvoorbeeld, dan begint zo’n proces met een periode van nadenken, lezen, kijken, zoeken. Een idee moet bij mij groeien, in mijn hoofd, voordat ik het gestalte kan geven. Het creatieve proces is dus al lang begonnen, voordat het maakproces begint. Maar ook bij het maakproces zelf zijn er verschillende fases, of misschien moet ik zeggen ‘manieren van beginnen’. Soms start ik met tekenen, van een onderdeel, of juist van het geheel. Een andere keer begin ik gelijk met verf. Ik kan beginnen met één kleur, of met meerdere kleuren. En als het me niet zint, dan verf ik eroverheen. De mogelijkheden zijn legio.
Als ik eenmaal een begin gemaakt heb, dan krijg ik er vertrouwen in dat ik het ook tot een goed einde zal brengen. Hoewel dat soms makkelijker is gedacht dan gedaan. Want stoppen met wat je begonnen bent is niet altijd een makkelijk proces. Wanneer is een kunstwerk af? Valt er niet altijd nog iets aan te verbeteren? Soms helpt de tijd, er is een deadline bijvoorbeeld. Of het gevoel helpt: ‘ik vind het mooi zo’ of ‘ik ben er klaar mee’. Soms stop ik tijdelijk, en pak ik het op een later moment weer op. Of ik stop er helemaal mee, omdat het niet werkt, omdat het niet wordt wat ik ervan verwachtte.
Elk begin kent ook een einde, realiseer ik me, nu ik over beginnen nadenk. Dat kan langer of korter duren, maar het is een gegeven. Vaak is dat helemaal prima. Een maakproces komt ten einde en er is een mooi resultaat. Het is fijn om dat te delen met anderen en het schept ook weer ruimte voor een volgende ervaring.
Bij mijn denken over beginnen kwam ik ook nog op de gedachte dat je soms beter niet kan beginnen. ‘Begin er niet aan’, zeggen we dan als waarschuwing. Want met sommige dingen waaraan je begint, kun je (bijna) niet stoppen. Maar ja, die gedachte vraagt welhaast een nieuwe column. Ik kan wel stoppen met deze ????